Bij Esther Donders ontstonden de ideeën hierover, toen zij een paar jaar geleden op kennismakingsgesprek was bij de afvalverwerkers Renewi en SUEZ. “Zij zijn onze voorkeurpartners en gaven aan dat ze heel erg in mono-stromen geïnteresseerd waren. Hoe kunnen we jullie daarbij helpen, vroeg ik. ‘Zeg mij hoe jullie het willen hebben, dan ga ik kijken hoe wij dat kunnen organiseren.’ Zo kwamen de gesprekken op gang. Er bleek in de bouwbranche nauwelijks aandacht voor dit onderwerp te bestaan, al zijn de meeste bouwbedrijven wel actief op het gebied van afvalscheiding, terwijl je verpakkingsmaterialen in het kader van duurzaamheid naar mijn idee als laaghangend fruit kunt kwalificeren.“
Folies
“Als je het over afval en mono-stromen hebt, heb je het ook al gauw over verpakkingen”, vervolgt Donders. “Een van onze eerste discussies ging over houten pallets met plastic doppen. Renewi en SUEZ kunnen wat met hout en ze kunnen wat met plastics, maar niet als die stevig aan elkaar vastzitten. Kartonnen doosjes voor spijkers en schroeven, verlijmd met een transparant venster, zijn lastig te scheiden en dus lastig te verwerken. Ook bleken op de bouwplaats veel folies aanwezig die Renewi en SUEZ liever niet in hun proces tegenkomen, waar prima alternatieven voor zijn. We hebben toen een lijst opgesteld met verpakkingsmaterialen die we straks alleen nog wél willen. Dus juist geen lijst met wat we níet willen. Het werkt volgens ons namelijk beter om een richting aan te geven dan om dingen te verbieden."
Strategische agenda: Verbeteren, Verslimmen, Verduurzamen.'
De expliciete aandacht voor verpakkingen bij Heijmans is beslist bijzonder, maar door Donders eenvoudig te verklaren. “Sinds anderhalf jaar werken we met input uit ons gehele bedrijf aan een strategische agenda voor de periode tot en met 2023. Die staat in het teken van Verbeteren, Verslimmen en Verduurzamen. Waar wij aan het werk zijn, willen we de omgeving beter achterlaten dan hoe we die aantroffen. Daar hoort ook ‘Verduurzamen’ bij; dus ook een duurzame bedrijfsvoering. Verbeteren is vooral op processen en organisatie gericht. Verslimmen gaat over digitalisering en nieuwe maaktechnologieën: Hoe gaan we wegen verharden als we geen bitumen meer willen gebruiken? Hoe helpen data bij voorspelbaar onderhoud?”
“Ons inkoopproces raakt aan alles dat wij buiten doen”, vertelt Donders verder. “Heijmans koopt voor tachtig procent in. Van theezakjes en schoonmaak tot asfaltgranulaat en dakpannen. Oók veel diensten: architecten, adviseurs, ander personeel. Alles bij elkaar voor zo’n 1,2 miljard euro per jaar. Op het punt van verduurzaming, vroegen we ons af wat wij met onze inkoopkracht konden doen? Hoe kunnen wij aan strategische doelstellingen en maatschappelijke ontwikkelingen bijdragen. Wij kopen 550 productgroepen in en per productgroep denken we na hoe we dat slimmer, duurzaam en zo mogelijk circulair kunnen doen.”
“Duurzaam en circulair zijn niet hetzelfde”, voegt ze daar nog aan toe. “Je kunt een honderd procent circulaire spijkerbroek aan hebben, die toch niet duurzaam is geproduceerd omdat er bijvoorbeeld kinderarbeid aan te pas is gekomen.”
‘Aan de voorkant’
“We begonnen bij de catering, omdat dat contract juist afliep en moest worden vernieuwd”, aldus Donders, die ook verantwoordelijk is voor facilitaire zaken. Het idee om ook met verpakkingen op de bouwplaats aan de slag te gaan, werd meteen organisatie-breed enthousiast ontvangen. We kwamen in niemands vaarwater, omdat het tot dat moment niet echt een onderwerp was.” Van meet af aan was voor Donders duidelijk dat dit proces goed moest worden geregeld. “Op de bouwplaats is niemand verpakkingskundige. Daar willen ze gewoon de pannen zo snel mogelijk op het dak hebben en hebben ze geen tijd om zich druk te maken of die wel juist zijn verpakt. De bouw is tijd-kritisch. Bij een just in time-delivery zeg je niet: neem maar weer mee, want de verpakking deugt niet. En op administratieve rompslomp zit niemand te wachten.”
“Daarom hebben we ervoor gekozen om ‘aan de voorkant’ het gesprek met onze leveranciers aan te gaan en goede afspraken te maken. Zodat we er van uit kunnen gaan dat producten volgens afspraak en op de juiste wijze worden aangeleverd en onze mensen bij aankomst op de bouwlocatie niet van een hele trailer moeten gaan afvinken wat wel en wat niet goed is verpakt. Dat werkt niet. Op basis van gesprekken met leveranciers, onderaannemers en de afvalverwerkers hebben we een manier gevonden waar iedereen in gelooft. Ze gaan allemaal mee in ons verhaal.”
Voor een gezonde leefomgeving
 Heijmans is een Nederlands bouw- en ontwikkelbedrijf, in 1923 opgericht door de Noord-Brabantse stratenmaker Jan Heijmans (Rosmalen, 1902-1965). ‘Door zijn werklust, vindingrijkheid en kijk op zakelijke ontwikkelingen ontpopte hij zich al gauw tot zakenman’, vermeldt de ‘Bossche encyclopedie’ over deze ondernemer.
Tot na de Tweede Wereldoorlog was Heijmans vooral actief in de wegenbouw/infrastructuur; later volgden de woning- en utiliteitsbouw, vastgoedontwikkeling en gebiedsontwikkeling. In 1993 kreeg Heijmans BV een notering aan de Amsterdamse Effectenbeurs. Op het hoofdkantoor in Rosmalen en op de verschillende regionale vestigingen in het land werken ruim 4.500 mensen.
Voor haar komst naar Heijmans werkte Esther Donders, opgeleid als jurist, in de financiële- en informatie-technologiesector. Ze belandde zeven jaar geleden voor een interim IT-opdracht bij Heijmans en is niet meer weggegaan. “Het werk in de bouw is heel tastbaar, in tegenstelling tot finance en IT. Dat appelleert aan mijn gevoel dat het fijn is om invloed op je omgeving te hebben. De gebouwde omgeving is cruciaal voor ons welbevinden en heeft grote impact op hoe mensen zich voelen. Heijmans gaat en staat voor een gezonde leefomgeving. De trots die wij voelen voor onze projecten en de bijdrage die je daar op strategische onderwerpen aan kunt leveren, dat vind ik mooi.”
|
“Technische Unie bijvoorbeeld is een grote partner van ons, voor wie het best een opgave is. Hun magazijnen liggen vol met verpakkingsmateriaal en toch zeggen ze geen ‘nee’. Integendeel, ze vinden het een goed plan. We zitten nu middenin het proces om partijen gefaseerd uit te leggen waarom we dit doen, waarom het belangrijk is en zij dit eigenlijk allemaal zouden moeten willen. Dat verhaal storten we niet klakkeloos over onze partners uit, want het krijgt gevolgen voor hen. Ze moeten iets met onze vraag gaan doen. Veel bedrijven zijn trouwens zelf ook met dit onderwerp bezig. Iedereen kent de verhalen van de CO2-uitstoot en plastic soep en vindt dat er iets aan gedaan moet worden. We willen alleen nog maar mono-stromen en de soorten plastic die recyclebaar zijn.”
Honderd procent circulair
Wat vraagt Heijmans precies? “Dat begin 2021 al het aangeleverde verpakkingsmateriaal honderd procent recyclebaar moet zijn”, antwoordt Donders. Het is ambitieus, maar haalbaar, denkt ze. “We vragen geen hele bijzondere materialen. We willen dat onze leveranciers nadenken of verpakkingen wel echt nodig zijn. Zo blijkt dat medewerkers op de bouwplaats voorzichtiger met wc-potten omgaan als ze niet zijn verpakt, waardoor er veel minder breukschade is. Is er wel een verpakking nodig? Dan vragen wij om de beste optie uit oogpunt van duurzaamheid en milieu. Bijvoorbeeld door zo veel mogelijk mono-materiaal te gebruiken of de juiste materialen te kiezen, afhankelijk van de functie van de verpakking.”
Voor ons was van meet af aan duidelijk dat het proces goed moest worden geregeld.’
Als voorbeeld noemt Donders beschermhoeken voor binnendeuren van karton in plaats van kunststof. “Daarnaast bestaan er ook al recyclebare inpakfolies, en folies hoeven niet geheel en in allerlei kleuren te worden bedrukt. Laatst bezocht ik een bouwplaats, waar de lijm met een silo werd aangeleverd in plaats van in allemaal emmers en tubes. Dat is een idee van onze leverancier zelf.”
In samenwerking met SUEZ en Renewi zijn adviezen opgesteld voor inzameling en een zo duurzaam mogelijke verwerking van de reststromen van materialen op de bouwplaatsen, zoals breukmateriaal, te veel bestelde materialen en dus ook verpakkingen. Daarover is onder meer opgeschreven:
- Dwing de leverancier om kritisch stil te staan bij de noodzakelijkheid van verpakkingsmaterialen en spreek af dat ze verpakkingsmateriaal zelf retour nemen.
- Accepteer niet langer het gebruik van verpakkingsmaterialen die niet of slecht recyclebaar zijn.
- Zorg op de bouwplaats voor een kleine milieustraat met vijf of zes containers, waarin het bouwpersoneel de vrijkomende materialen separaat kan opslaan. Zorg dat het personeel hiervoor geen grote afstanden hoeft af te leggen.
- Betrek iedereen op de bouwplaats bij het duurzaamheidsbeleid, van uitvoerder tot onderaannemer tot personeel.
- Controleer met schouwingen en rapportages de voortgang van het duurzaamheidsbeleid. En: vier successen!
Het verhaal van Heijmans slaat aan. Esther Donders is regelmatig op pad om de nieuwe aanpak uit te leggen en hoe daar in de praktijk gestalte aan wordt gegeven. “Ze willen natuurlijk ook weten wat dat voor de prijs betekent. Ik denk niet dat de huizen er duurder van worden.” Er zijn nog wel andere uitdagingen. “Om te beginnen bij onszelf. Willen wij dit beleid succesvol kunnen uitvoeren, dan moeten Renewi en SUEZ in staat zijn om goed te kunnen monitoren en rapporteren. Daaruit blijkt dat ons eigen afvalscheidingspercentage verder omhoog moet. Met de huidige 65 procent doen we het goed, maar wij vinden dat het beter kan.”
‘Heijmans heeft beweging op gang gebracht’
 “We hebben goede ideeën. We hebben een visie. We hebben goede partners die hier met ons de schouders onder wilden zetten. We hebben een organisatie die al best goed afval scheidde. De processen zijn in orde en daarmee hebben we een goed vertrekpunt om deze operatie binnen enige tijd succesvol te krijgen”, somt Esther Donders op. “We dachten: wat hebben we ten slotte nog nodig om ook op inhoud de plank niet mis te slaan? Een partij die er verstand van heeft. Toen heb ik het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken gebeld: kan iemand mij komen helpen?”
Verpakkingskundige Anne van Seters van het KIDV: “Wij keken wel even raar op, omdat we in het verleden al eens toenadering tot de bouw hadden gezocht, maar toen niemand zich echt aangetrokken voelde tot dit onderwerp. De bouw is dan toch nog vrij conservatief. Heijmans heeft die beweging nu op gang gebracht. Dat verdient waardering en navolging.”
“Als KIDV zijn we bij een aantal sessies geweest, samen ook met Renewi en SUEZ, waarin is geïnventariseerd welke eisen Heijmans aan materialen kan stellen, zodat ze zeker weten dat het verpakkingsafval goed kan worden hergebruikt of gerecycled. Ook bespraken we hoe je leveranciers zo ver krijgt om mee te doen en hoeveel tijd je ze daarvoor geeft. Heijmans heeft dat serieus en concern-breed opgepakt en daarna met Renewi en SUEZ ook goed doorgezet. Het was niet zo maar een actie.”
|
“Er wordt steeds vaker binnenstedelijk gebouwd. Op die locaties is er vaak niet veel ruimte om veel verschillende afvalstromen in te zamelen en af te voeren. Dit vraagt logistiek nogal wat. Daar moeten onze partners over meedenken en dat doen ze ook. Sinds we bekend hebben gemaakt hoe wij willen gaan werken, steken her en der partijen hun vinger op die daar wel raad mee weten. Dat bijvoorbeeld veel kunststof door karton kan worden vervangen. Maar wij gaan niet zeggen hoe onze leveranciers moeten verpakken. We kunnen ze af en toe wel de goede kant op wijzen.”
Betrokken inkooporganisaties
“Een uitdaging is ook dat, als wij met onze leveranciers praten, we vaak met de verkoopkant van die organisatie te maken hebben. Die is er vooral op gericht om aan ons te verkopen wat ze toch al hebben liggen. Maar het gaat ook om de inkoopkant van onze leveranciers. Zij hebben vanuit hun organisaties de relaties met hun toeleveranciers van verpakkingsmaterialen; zij maken daarmee afspraken. De inkopers van onze leveranciers kunnen onze vraag daar dus doorleggen. De betrokkenheid van de inkooporganisaties van onze leveranciers is belangrijk. Als producten in een land ver weg worden gemaakt en verpakt, dan snappen wij dat niet alles meteen maar even kan worden geregeld zoals wij het graag willen hebben. Dit geldt trouwens niet alleen voor verpakkingen, maar ook voor andere zaken die wij in de supply chain willen aanpakken. Dat kost tijd, maar door een heldere vraag te formuleren, kunnen wij als grote speler in de keten die beweging wel op gang brengen.”
“We nodigen iedereen uit om aan te haken. Met het stellen van een andere vraag kan het schip heel snel keren. Wij laten zien dat veel mogelijk is. Mochten we onze doelstelling van honderd procent niet volledig halen, maar ergens in de negentig procent belanden, dan leg ik met liefde en plezier uit dat ik blij ben dat we ingezet hebben op 100% circulaire verpakkingsmaterialen. Altijd beter dan nu niets doen.”
