Ecobox, de herbruikbare verzenddoos

Bij Omoda lijkt er niet eens zoveel verschil te zitten tussen de tijd vóór corona en nu. De 25 winkels her en der in het land waren weliswaar korte tijd dicht, maar snel – met aangepaste openingstijden – ook weer open. Online ging en gaat de verkoop 24/7 door. Behalve in Nederland heeft Omoda webshops in België, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en sinds kort ook in Denemarken.

De meeste medewerkers op het hoofdkantoor werken goeddeels thuis. Hun collega’s in het belendende distributiecentrum – waar 250.000 paar schoenen staan – hebben genoeg ruimte om de voorgeschreven anderhalve meter afstand van elkaar te houden. Voor de zekerheid dragen ze handschoenen en om de hygiëne te waarborgen wordt met grote regelmaat schoongemaakt. Jan Baan: “Online bestellen is veilig. Het RIVM geeft aan dat de kans klein is dat je ziek wordt als je spullen of oppervlakken aanraakt of vastpakt, zoals post of pakketjes. Ook de pakketbezorgers van DHL waar wij mee samenwerken nemen verschillende maatregelen in acht.”

Nuchter, ‘doe maar normaal’, soms een beetje eigenwijs, dat karakteristieke Zeeuwse houden ze er graag in bij het Nederlandse schoenenconcern. Anderzijds steken operationeel directeur Jan Baan en zijn vrouw Marlinde de ambities van het familiebedrijf niet onder stoelen of banken. Die zijn gestoeld op het succes van de online verkoop, goed voor 65 procent van de omzet. “We begonnen er in 2007 al mee, toen Zalando nog niet eens bestond. Met online startte onze groei, wat ons in de gelegenheid stelde om meer winkels te openen. Onze huidige ambitie is om internationaal door te groeien en daarin speelt online de hoofdrol. Maar we vergeten niet waar we vandaan komen. Ook onze winkels krijgen alle aandacht.”

Het jonge stel ontmoette elkaar op de middelbare school en was aanvankelijk niet van plan om in het schoenenvak te stappen. Na hun studie en enkele jaren Amsterdam kozen ze drie jaar geleden tóch voor het familiebedrijf, waar de medewerkers gemiddeld 26 jaar zijn. “Van het managementteam is de gemiddelde leeftijd 30 jaar, zelfs als we mijn vader en oom – de huidige eigenaren - meetellen”, lacht Marlinde. Jan: “We zijn een ontzettend jong en dynamisch bedrijf, met mensen die durven te ondernemen. Soms misschien iets minder berekenend, maar er zit veel energie in. Dit tekent onze cultuur, al gaan we óók prat op de familiegeschiedenis van ambachtelijke schoenmakers.”

“De trend van fysieke winkels naar online ontgaat ons vanzelfsprekend niet, maar wij geloven heilig in onze winkels. Daar liggen onze roots”, stelt Baan. “Het rechtstreekse contact met klanten én het feit dat wij alles nog in eigen huis doen, geeft ons een duidelijke voorsprong in de markt. We verkopen driehonderd merken, maar ontwerpen daarnaast een aantal eigen merken en wij stellen zelf onze collecties samen. Dat is toch wat anders dan maar alles verkopen wat er te koop is en dozen schuiven… Het stelt ons in staat om er voor een specifieke klant te zijn: de hippe, trendy dame tussen de 25 en 45 jaar, die wat te besteden heeft en bij de tijd wil zijn. Daar horen trouwens ook man en kinderen bij, dus hun schoenen verkopen we óók.”

Als Chief Operating Officer is Baan verantwoordelijk voor het dagelijks management. Marlinde zorgt ervoor dat de winkels er mooi uitzien, loopt met de inkopers mee om dat proces te leren (“En om dat uiteindelijk op onze eigen merken toe te passen”) én ze leidt de werkgroep duurzaamheid die ze afgelopen jaar heeft opgestart. “Juist als familiebedrijf denk je na over volgende generaties. Omdat we steeds groter worden en door willen groeien, groeit ook onze verantwoordelijkheid voor de impact van onze onderneming op mensen en milieu. Vooral in het begin van de leerketen, bij producenten en leveranciers, is nog veel te winnen. Maar wij zoeken óók wat we zelf kunnen bijdragen. We kopen inmiddels steeds meer duurzaam geproduceerde en diervrije producten in. Met filters in onze webshop kunnen klanten deze producten ook beter vinden.”

Juist als familiebedrijf denk je na over volgende generaties"

De werkgroep duurzaamheid (zie ook: Omoda en duurzaamheid) inventariseerde de processen op het gebied van productie, inkoop, logistiek en verpakkingen. Aan de orde kwamen zaken zoals energieverbruik, CO2-uitstoot, het gebruik van grondstoffen en de transparantie over de herkomst daarvan, de betekenis van de circulaire economie en welke stappen je kunt zetten. “Waar kun je de meeste impact maken en waar zit het meeste volume? Dan kom je bij ons al gauw uit bij de online verzendingen”, zegt Marlinde. “We versturen heel veel schoenen, waarvan een deel ook weer retour komt. Hoe kunnen wij dat proces zodanig inrichten, dat het ’t beste is voor het milieu?”

Nieuwe schoenen zitten al in een doos van de betreffende leverancier. Wie ze in de winkel koopt, krijgt ze meestal mee in een tas. Voor online bestellingen verpakt Omoda de schoenendoos in een andere kartonnen doos, die als pakket thuis wordt afgeleverd. Deze verzenddozen hebben eigenlijk maar een kort leven. De klant scheurt ‘m open en gooit het karton weg. “Onzinnig en irritant”, vindt Jan Baan dat. “Thuis zie ik het ook: het karton stapelt op en uiteindelijk moet je toch tijd maken om het weg te brengen. Die irritatie willen we wegnemen, maar vooral willen we voorkomen dat zoveel karton kortstondig wordt gebruikt en direct weer in het afval verdwijnt.”

Om zo weinig mogelijk karton te gebruiken en om zo weinig mogelijk lucht te vervoeren, is vorig jaar eerst de inpaklijn geautomatiseerd. Medewerkers deden dat nog handmatig, waarbij ze keuze uit verschillende formaten verzenddozen hadden. De nieuwe inpaklijn maakt de verzenddozen dicht op de precieze hoogte van de schoenendoos die er in zit. “Het resultaat is dat we 46 procent minder lucht zijn gaan vervoeren. Een extreme reductie. Waar eerst vier vrachtwagens voor nodig waren, past nu in drie. Ook levert het veel winst op de last mile op: er kunnen veel meer pakketten in de busjes van de bezorgers”, vertelt Marlinde. “Maar daarmee hadden we nog geen oplossing voor de verzenddoos als wegwerpartikel. Toen kwamen we op het idee van de Ecobox.”

We wilden niet inleveren op de cadeau-ervaring"

In overleg met verpakkingsleverancier Paardekooper werden enkele bestaande concepten met herbruikbare dozen onder de loep genomen. Die bleken kostbaar en niet goed op te schalen; de dozen waren onhandig in het gebruik. Ook de prototypes van de Ecobox waren aanvankelijk nog duur, maar in juli 2019 was er een testmodel (van nylon) gereed dat aan de belangrijkste uitgangspunten voldeed: sterk genoeg om het normale verzendproces te doorstaan en makkelijk te retourneren, omdat de lege doos klein kan worden opgevouwen en zo in de brievenbus past. De doos kan ook worden ingeleverd bij een Omoda-winkel in de buurt of een DHL-pakketpunt. En de doos zag er ‘gelikt’ uit. Marlinde: “Nieuwe schoenen uitpakken moet als een feestje voelen. We wilden niet inleveren op de cadeau-ervaring.”

“We hadden de doos en toen was het eigenlijk nog de vraag of klanten er wel op zaten te wachten”, vervolgt zij. Er kwam een pilot. Klanten die schoenen bestelden, kregen aan het eind van het bestelproces de optie om voor een herbruikbare verzenddoos te kiezen, waarvoor ze dan 4,95 euro statiegeld betalen. Dat geld krijgen ze bij inlevering van de doos terug. De respons was overweldigend. Omoda was binnen een dag door de voorraad heen. Twee procent van de klanten koos voor de Ecobox. Steekproefsgewijs verzamelde de klantenservice de reacties en die waren louter positief. “We kregen ook tips voor verbeteringen, met name over de retourinstructies. Maar iedereen was tevreden over de staat waarin het pakketje werd bezorgd en zou de volgende keer weer voor de Ecobox kiezen.”

Van de klanten in de testperiode gaf 73 procent aan uit milieuoverwegingen voor de Ecobox te hebben gekozen; 27 procent deed dat uit nieuwsgierigheid of om het idee van minder karton bij het afval. “Natuurlijk is niet iedere klant per definitie actief bezig met duurzaamheid. Voor ons was duidelijk dat in elk geval een deel van onze klanten bewust duurzame alternatieven kiest. Na wat kleine aanpassingen hebben we vijfduizend Ecoboxen laten maken en in de markt gezet.” Het is weliswaar een fractie van het totaal aantal zendingen dat hun bedrijf verlaat, realiseren Jan en Marlinde zich. “We zien het als een eerste stap op weg naar een groter bewustzijn van de impact van onze sector op de wereld om ons heen.”

Van productie tot en met de end-of-life fase, zo bleek uit een levenscyclusanalyse, scoort de Ecobox in vergelijking met een kartonnen verzenddoos veel beter op watergebruik (factor 4) en energieverbruik (factor 10). Het getal geeft aan hoe vaak de Ecobox moet worden gebruikt om de impact van een kartonnen verzenddoos te verbeteren. Ook op het punt van CO2-uitstoot (factor 26) doet de Ecobox het goed. “In de LCA-berekening is ervan uit gegaan dat de Ecobox in de vuilverbranding eindigt. Als het ons nog lukt om andere toepassingen te bedenken, gaat de analyse voor de CO2-uitstoot drastisch verder omlaag. Misschien kunnen we van de box shoppers of schoenlepels maken; dat onderzoeken we”, vertelt Marlinde.

Ondanks de positieve resultaten, ontmoetten ze veel scepsis. Jan: “De markt is conservatief. We hoorden vaak: ‘Dit gaat nooit werken’, ‘recycling lukt nooit’ of dat klanten er nooit 4,95 euro voor gaan betalen. Terwijl onze klanten er dus juist laaiend over zijn en vinden dat het gebruik van dit soort dozen verplicht zou moeten worden gesteld. Nu hebben we één formaat van de Ecobox, waar dertig procent van de wintercollectie in paste. Stap voor stap willen we opschalen. Winst maken we er niet mee, maar het kost ons ook geen geld. Andere partijen mogen er ook mee aan de slag; wij  hebben geen patent op het concept. Het bewustzijn is nu nog laag, maar op lange termijn verwacht ik dat iedereen ze gaat gebruiken. Misschien wel universeel. Dan mag onze naam eraf en ligt de box de ene dag bij Coolblue en de volgende dag bij Bol.com.”