Van ‘leren van elkaar’ naar ‘leren met elkaar’
Maaike Mulder-Nijkamp is één van de pioniers als het over onderwijs en duurzaam verpakken gaat. Als deelnemer aan het wetenschappelijk onderzoeksprogramma Design for Circularity van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV, 2015-2019) stond zij enkele jaren geleden aan de wieg van de Sustainable Packaging-minor, die momenteel op de Haagse Hogeschool, HAS Hogeschool en de Hogeschool van Amsterdam wordt gegeven. De minor is beslist succesvol, zo blijkt uit de evaluaties. Maar Mulder-Nijkamp wil méér.
De toekomst van duurzaam verpakken zit niet alleen in méér en beter recyclen en in circulariteit. Zoals het KIDV in The State of Sustainable Packaging schrijft, zijn ook nieuwe productie- en consumptiesystemen nodig. “Die nieuwe manier van nadenken en ontwikkelen moeten we samen leren: wetenschap en onderwijs, het bedrijfsleven, de overheid en consumenten. Ook al zoekt het onderwijs de samenwerking met het bedrijfsleven wel op, die blijft vaak steken op het niveau van projecten, waarin partijen in hun eigen wereld blijven hangen”, stelt Mulder-Nijkamp. “Ze kijken allemaal vanuit hun eigen perspectief naar de wereld. Met Packalicious willen we echt samen gaan ontwerpen. Niet alleen kennis delen, maar ook verbinden en toepassen. Over alle disciplines heen, transdisciplinair, dus geen muren en geen ivoren torens meer.”
Onderwijsinnovatie
Packalicious is een tweejarig onderzoeksprogramma rondom onderwijsinnovatie, waarvoor Mulder-Nijkamp en haar collega Bjorn de Koeijer een zogenoemde Comenius-beurs van het ministerie van OCW verwierven. Zij zetten het programma op in samenwerking met het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken en de drie hogescholen in Nederland die verpakkingsontwerpers opleiden. Op de Haagse Hogeschool, de HAS Hogeschool en de Hogeschool van Amsterdam is de door Nijkamp cs. ontwikkelde minor over duurzaam verpakken afgelopen jaren geïmplementeerd. Onderdeel daarvan is dat studenten met cases uit de praktijk aan de slag gaan, die door bedrijven worden aangeleverd. Op deze manier wordt ook een brug geslagen met andere programma’s waarin de partijen samenwerken, zoals CRiSP en PackForward.
Mulder-Nijkamp: “De studenten spraken de vertegenwoordigers van die bedrijven bij de start en aan het eind van een project, of bij een tussentijdse presentatie van de voorlopige resultaten. Op die momenten van interactie ontstond er een vibe en leerden beide partijen zóveel van elkaars perspectief op hetzelfde onderwerp. Studenten kijken breder en creatiever; bedrijven kijken vooral naar wat er mogelijk is en hoe ze dat kunnen realiseren. Dat enthousiasme, daar wilde ik méér mee doen. Waarom zetten we ze niet veel vaker met elkaar om de tafel? Waarom zouden alleen studenten kunnen leren? Iedereen wil en kan leren, ook na je opleiding. Daarover zijn we met het KIDV en de hogescholen in gesprek gegaan, met Packalicious als resultaat.”
Oude en nieuwe kennis
In de huidige minor is alle kennis rondom het ontwerpen van duurzame verpakkingen samengebracht. Studenten leren studenten vanuit verschillende invalshoeken wetenschappelijke kennis rondom duurzaamheid direct in de praktijk toe te passen op real life case studies. Mulder-Nijkamp noemt het ‘de meer traditionele manier van onderwijs’ en die is volgens haar niet meer afdoende. “Er is de dreiging dat deze kennis snel veroudert. De operationele impact van het onderwijs blijft momenteel achter bij de ontwikkelingen van de toekomst en vereist een meer dynamisch karakter. Om dit te kunnen realiseren is samenwerking tussen alle stakeholders nodig. Er zijn veel inhoudelijke ontwikkelingen gaande die constante bijstelling vanuit het onderwijs vergen, zoals de toepassing van alternatieve materialen en ontwikkeling van inzamelings- en recyclingsystemen. Hierdoor is er grote behoefte aan professionals op het vlak van duurzaam verpakken, die over de meest recente kennis beschikken.”
“De huidige kennis van verpakkingskundigen is momenteel vaak niet toereikend”, aldus Mulder-Nijkamp. “Bij huidige én toekomstige professionals moet de laatste kennis voorhanden en toepasbaar zijn, willen we de maatschappelijke dilemma’s aanpakken.” In de afgelopen jaren heeft de integratie van duurzaamheidsoverwegingen een vlucht genomen, zowel in industrie en wetgeving als in de algehele publieke opinie. Verpakkingen spelen inmiddels een belangrijke rol in duurzaamheidsdiscussies. Duurzaam verpakken is een jong focusgebied met grote maatschappelijke relevantie. Om studenten klaar te stomen voor de echte wereld, is het belangrijk dat ze al tijdens hun studie kennis maken met zulke maatschappelijk relevante vraagstukken uit de praktijk. Een kerndoel van Packalicious is om een breed maatschappelijk probleem te koppelen met oplossingen die bouwen op de synthese van kennis en praktijk: onderwijsinstellingen, bedrijven en kennisinstituten.”
Industriepartners
Voorgaande samenwerking was met name gericht op het vertalen van (wetenschappelijke) kennis in tastbaar onderwijs voor HBO-studenten, binnen de lopende curricula. De inbreng van en aansluiting op de industrie is echter essentieel. “Met Packalicious breiden we de samenwerking uit met industriepartners, die we primair uit het netwerk van het KIDV betrekken. De rol van deze partners is enerzijds om de informatie en kennis aan te leveren, om de laatste inzichten uit de praktijk te linken met het onderwijspakket. Anderzijds leren de industriepartners van de samenwerking met de aangesloten wetenschappers, onderzoekers, docenten en studenten. Hiermee ontstaat een symbiotisch ecosysteem van leren met elkaar in plaats van ‘slechts’ leren van elkaar.”
Meer informatie