Flexibele verpakkingen en recycling

• Om meerlaagse verpakkingen circulair inzetbaar te maken, moet worden gekeken of ze kunnen worden vervangen door recyclebare mono-materialen. Flexibele verpakkingen van de kunststoffen PET, PA, EPP, PS en PLA zijn op dit moment niet optimaal recyclebaar en komen bij de sortering van afval in de zogenoemde mixfractie terecht. Daar kunnen geen nieuwe flexibele verpakkingen meer van worden gemaakt. Mono (LD)PE folie wordt wél apart gerecycled. Gerecycled (LD)PE kan echter niet voor voedselverpakkingen worden gebruikt. Dit recyclaat wordt voornamelijk ingezet om vuilniszakken van te produceren.
  Ook PP folie wordt inmiddels al op kleine schaal uitgesorteerd. Hierbij wordt gezocht naar hoogwaardigere recycling oplossingen.
• Laminaten - van verschillende soorten kunststof - die worden ingezet, moeten zo min mogelijk verstorend zijn voor bestaande recyclingprocessen. Soms worden de in laminaten toegepaste materialen uit de recycling geweerd, omdat ze verpakkingsprocessen kunnen frustreren en een negatieve invloed kunnen hebben op de kwaliteit van het recyclaat. Een voorbeeld hiervan zijn laminaten met opgedampt aluminium. Deze worden nu nog vaak met het restafval ingezameld en verbrand.
• Met het oog op de toekomst moet worden gekeken of bepaalde laminaten misschien ook kunnen worden gerecycled met nieuwe technologieën, zoals chemische recycling technieken. Door het toepassen van die techniek kunnen flexibele verpakkingen ook een eindtoepassing in voedselcontact materialen krijgen.

• Om tot een circulaire oplossing van flexibele meerlaagse verpakkingen te komen, moeten in Nederland en in Europa nog stappen worden gezet. Het KIDV pleit voor een eenduidige definitie van recyclebaarheid, gebaseerd op onderstaande visie van de Ellen MacArthur Foundation. Het KIDV heeft deze visie vertaald naar een definitie voor goed recyclebare verpakkingen. 
  

  Verpakkingen moeten aan vier voorwaarden voldoen om goed recyclebaar te zijn:
  
  1. De verpakking is zodanig in elkaar gezet dat deze door erkende afvalinzamelaars kan worden ingezameld of opgehaald.
  2. De verpakking moet gesorteerd en/of gebundeld zijn in vooraf bepaalde stromen voor recyclingprocessen.
  3. Het materiaal wordt in een recyclingproces op industriële schaal verwerkt en als grondstof teruggewonnen.
  4. De teruggewonnen grondstof heeft een uniforme samenstelling en kan worden gebruikt bij de productie van nieuwe verpakkingen of producten. Producenten van innovatieve materialen moeten aantonen dat zij in voldoende hoeveelheden kunnen worden ingezameld en gesorteerd, compatibel zijn met bestaande industriële recyclingprocessen of in voldoende hoeveelheden beschikbaar zijn om nieuwe industriële recyclingprocessen uit te voeren.
  
  Gebaseerd op: Ellen MacArthur Foundation 2015, Plastic Recyclers Europe 2018, Europese Richtlijn 94/EG/62

 A circular economy is one that is restorative and regenerative by design and aims to keep products, components and materials at their highest utility and value at all times” 

• Via het samenwerkingsverband CRISP werd in 2019-2020 een onderzoek uitgevoerd naar laminaten door Wageningen Food & Biobased Research. Het laminatenonderzoek - te downloaden onderaan de projectpagina - gaf antwoord op vragen over de toepassing van laminaten in verpakkingen, hoe dit anders en/of beter kan om verpakkingen te verduurzamenCenter for Research in Sustainable Packaging (CRISP) is een samenwerkingsverband van het KIDV met Universiteit Twente, Universiteit Utrecht en Wageningen Food & Biobased Research. De samenwerking is erop gericht bedrijven te helpen meer kennis te vergaren over duurzaam verpakken, met een focus op het circulair ontwerpen van verpakkingen.

• Via het samenwerkingsverband CRISP werd in 2019-2020 een onderzoek uitgevoerd naar laminaten door Wageningen Food & Biobased Research. Het laminatenonderzoek – te downloaden onderaan de CRISP-projectpagina - gaf antwoord op vragen over de toepassing van laminaten in verpakkingen, hoe dit anders en/of beter kan om verpakkingen te verduurzamen.

• Via het samenwerkingsverband CRISP werd in 2019-2020 een onderzoek uitgevoerd naar laminaten door Wageningen Food & Biobased Research. Het laminatenonderzoek – te downloaden onderaan de CRISP-projectpagina - gaf antwoord op vragen over de toepassing van laminaten in verpakkingen, hoe dit anders en/of beter kan om verpakkingen te verduurzamen. • Het KIDV heeft in 2019 een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden en alternatieven voor tien typische en veelgebruikte flexibele kunststof laminaat verpakkingen die op dit moment lastig te recyclen zijn. Uit het onderzoek kwamen onder meer de bevindingen en aanbevelingen die onderaan deze pagina staan. 

• In samenwerking met de leden van de Community of Practice Laminaten heeft het KIDV de Roadmap 'Multilayer flexible packaging in a circular economy' opgesteld. Deze Roadmap schetst de technische dilemma’s én benoemt acht oplossingsrichtingen om laminaatverpakkingen verder circulair te maken, elk met hun voor- en nadelen.

• Voortbouwend op de Community of Practice Laminaten – die in 2021 werd afgerond –  startte in 2022 het Ketenproject Flexibles. Hier werken vooraanstaande bedrijven, verpakkers, sorteerders en recyclers samen met het Afvalfonds Verpakkingen, Nedvang en het KIDV om meer flexibele kunststof verpakkingen te recyclen. 

• Het merendeel van flexibele kunststoffen op de markt bestaat uit mono-materiaal en/of bestaat uit meer dan 90% polyolefinen. Deze zijn in veel gevallen goed recyclebaar of opnieuw inzetbaar, maar de inzameling en sortering moet beter. Laminaten vormen 20% van de totale hoeveelheid flexibele verpakkingen en daarvoor geldt dat één op één vervanging in de praktijk meestal lastig of niet mogelijk is. De originele materialen zijn specifiek ontworpen en vaak jarenlang geoptimaliseerd voor specifieke toepassingen. Dit maakt het meestal lastig om dit materiaal één op één te vervangen, zonder een van de andere factoren aan te passen. Per situatie moet worden beoordeeld in hoeverre een verandering kritische gevolgen heeft voor de functionaliteit van de verpakking.
• De alternatieve materialen voor meerlaagse verpakkingen zijn in veel gevallen in de aanschaf niet duurder dan de originele materialen. Echter, in een aantal gevallen wordt de verwerkbaarheid op de bestaande apparatuur en in bestaande processen bemoeilijkt. Dit kan leiden tot vermindering van de lijnsnelheid en mogelijk ook tot meer productie-uitval. Deze kosten kunnen veel impact hebben op de totaalkosten van de product-verpakkingscombinatie.
• Om de recycling van laminaatverpakkingen in de toekomst te verbeteren, is het van belang dat er meer regie komt over de voorwaarden van goed recyclebare flexibele verpakkingen, zoals bijvoorbeeld met behulp van de ontwerprichtlijnen van CEFLEX. De kunststofverwerkende industrie kan de alternatieve materialen voor laminaten verder ontwikkelen en streven naar verbeterde mono-materialen met PE en PP, ter vervanging van de flexibele meerlaagse materialen. 
  CEFLEX is een Europees consortium van meer dan 180 bedrijven en organisaties die de gehele keten van flexibele verpakkingen vertegenwoordigen. Het KIDV is betrokken bij het opstellen van de ontwerprichtlijnen, die zich richten op de inzameling, sortering en recycling van gelamineerde verpakkingen, nieuwe end-of-life technologieën en processen en op nieuwe toepassingen van recyclaat, zowel binnen als buiten de verpakkingsmarkt.

Als hulpmiddel voor bedrijven om te bepalen of een verpakking in het huidige systeem van inzameling en sortering goed recyclebaar is, heeft het KIDV de Recyclecheck Flexibele Kunststof Verpakkingen opgesteld. De Recyclecheck bestaat uit een beslisboom met vragen en achtergrondinformatie.

Om de duurzaamheid van een verpakking te bepalen – aan de hand van recyclebaarheid, circulariteit en milieu-impact – kunnen bedrijven gebruik maken van het Sustainable Packaging Compass.