Tegelijkertijd stijgt de vraag naar verpakkingen, onder invloed van toenemende welvaart en een groeiende wereldbevolking. Hierdoor neemt het grondstofverbruik, de hoeveelheid verpakkingsafval en de bijbehorende milieu-impact toe. De milieueffecten van de toename in de marktvraag zijn naar verwachting groter dan de vermindering die met materiaalreductie kan worden bereikt. Daarbij is de hoeveelheid recycling die nu kan worden gerealiseerd, niet genoeg om dit verschil te overbruggen. Daardoor neemt de milieudruk van verpakkingen nog steeds toe.
Geavanceerde verpakkingsmaterialen: vaak lastig voor recycling
Om met minder materiaal vergelijkbare, of zelfs verbeterde eigenschappen te bereiken, zoals een hogere zuurstofbarrière of betere verwerkbaarheid, worden steeds geavanceerdere verpakkingsmaterialen ontwikkeld. Dit zijn vaak complexe materialen, bestaande uit samengestelde materialen of meerlaagse materialen, die positieve eigenschappen van verschillende materialen combineren.
Deze materialen hebben echter een negatief bijeffect. Doordat ze niet of niet eenvoudig zijn te scheiden in mono-materialen, wordt recycling lastig en kostbaar. In veel gevallen is het nog niet mogelijk deze complexe materialen te vervangen door mono-materialen. Dat komt omdat beschikbare mono-materialen nog niet de juiste beschermingseigenschappen hebben en bijvoorbeeld productbederf niet voldoende tegen gaan of omdat ze te duur zijn.
Een antwoord op dit dilemma kan alleen worden gevonden in een circulaire economie, waarin we anders omgaan met materiaalstromen, product-verpakkingscombinatie anders ontwikkelen en nieuwe business-modellen creëren. Op die manier kunnen we de groei opvangen en kunnen we marktwaarde creëren, zonder dat we grondstoffen verder uitputten en het milieu te zwaar belasten.
Om stappen te kunnen zetten op weg naar een circulaire economie voor verpakkingen is het noodzakelijk dat alle partijen in de waardeketen intensief gaan samenwerken. Er moet immers rekening worden gehouden met de bestaande materiaalketens, met alle krachtenvelden, inclusief processen en business- en verdienmodellen.
De invloed van verpakkingsontwikkeling
Verpakkingsontwikkeling bestrijkt nu vaak slechts een beperkt deel van de totale waardeketen. Zoals de figuur laat zien loopt die van de ingekochte verpakkingsmaterialen en halffabricaten bij toeleveranciers, via het verpakkingsproces, tot aan de pallets geladen met de verpakte eindproducten die worden afgeleverd bij afnemers, zoals de retail.In een circulaire economie moet bij het ontwerp echter ook rekening worden gehouden met de grondstofontwikkeling aan de ene kant en met afvalverwerking aan de nadere kant. Op die manier kan de keten van afval tot grondstof worden gesloten.
Dit vraagt van ontwerpers om anders te denken: Hoe kan ik met mijn ontwerp zorgen dat er geen afval ontstaat? Hoe pas ik mijn product of de verpakking na gebruik in de technische cyclus waarin materialen uiteindelijk worden gerecycled tot nieuwe grondstof, of biologische cyclus waarin materialen kunnen worden gecomposteerd om zo nutriënten te leveren om hernieuwbare grondstoffen te kunnen verbouwen? Welke cyclus sluit het beste aan op de product-verpakkingscombinatie? Welke ander systemen of welke ander business-modellen kunnen we toepassen om in de behoeften van consumenten te voorzien?
