'Pionieren en je nek uit durven steken'

Bij de presentatie eerder dit jaar van het Plastic Pact NL lieten de Nederlandse supermarkten zich niet onbetuigd. In koor gaven zij hoog op van hun ambities om verpakkingen te verduurzamen. Brancheorganisatie CBL kondigde af dat in 2025 twintig procent minder verpakkingsmateriaal zal worden gebruikt, PLUS nog een serie andere maatregelen om duurzamer te gaan verpakken. Dit leidde in de afgelopen maanden tot een niet aflatende stroom nieuwsberichten van de retailers over nieuwe verpakkingen voor dit, minder verpakkingen voor dat, honderd-procent-recyclebaar-claims  en nog veel meer.

Ook PLUS doet er volop aan mee en dat is niet verwonderlijk voor de onderneming die dit voorjaar voor het vijfde jaar op rij werd verkozen tot ‘de meest verantwoorde supermarkt’ van ons land. Deze verkiezing wordt gehouden door het in de detailhandel gespecialiseerde onderzoeksbureau GfK. In dit onderzoek beoordelen bijna vijfduizend consumenten de supermarktketens elk jaar op negen duurzame aspecten. Op alle criteria – lokale betrokkenheid, gezondheid en duurzame handel om wat voorbeelden te noemen – scoorde PLUS in de top drie. “We zien het als een beloning voor onze inspanningen op het gebied van gezondheid en duurzaamheid. Het gezonder en duurzamer maken van ons assortiment is een belangrijk speerpunt van ons. Daar hoort ook minder en duurzamer verpakken bij”, zegt Elsbeth van Dam.

Transparante doppen

De inspanningen én de voortvarendheid waarmee PLUS met verpakkingen aan de slag is gegaan, mogen er zijn. In de PLUS-supermarkt met de Briljant 2.0-formule (focus op goed eten en verse producten) in IJsselstein, loopt Van Dam naar de koeling met de flesjes verse sappen, smoothies en fresh lemonades en vertelt zij bijvoorbeeld over de nieuwe transparante doppen voor de flesjes. Die waren eerst zwart. “We geven ze nu geen chemische kleuring meer. Dat is milieuvriendelijker en bovendien zijn de transparante doppen gemakkelijker te recyclen.” De flesjes zijn eveneens van een duurzame variant. Ze zijn voor driekwart gemaakt uit r-PET, afkomstig van ingezamelde (fris)drankflessen. De overige 25 procent bestaat uit biobased plastic, gemaakt van suikerriet. Van Dam: “Met de nieuwe flessen besparen we jaarlijks 22.600 kilo nieuw plastic.”

De maaltijdsalades van het eigen merk kregen ondertussen eveneens een nieuwe verpakking, van plastic dat voor tachtig procent uit r-PET bestaat. Deze verpakkingen zijn ook een fractie dunner en 2,4 gram lichter. Winst op jaarbasis: zesduizend kilo plastic. Zo worden steeds meer maatregelen doorgevoerd die passen binnen een reeks van PLUS-acties om de huismerkproducten minder en duurzamer te verpakken. Gember, knoflook, witlof, appels, komkommers en rode paprika’s liggen onverpakt in de winkels. Alle verpakkingen van zacht fruit kregen een hersluitbaar folie in plaats van een losse plastic deksel. De grootverpakkingen voor aardappelen bestaan voor de helft uit plastic gemaakt van suikerriet. Eind 2018 werden de zwarte plastic pakbladen tussen appels en peren vervangen door pakbladen van papierpulp. PLUS was ook de eerste supermarktketen die vorig jaar begon met het uitfaseren van zwart plastic verpakkingsmateriaal voor producten van het huismerk. Zwart plastic is voor het merendeel van de recyclers nog lastig om te verwerken. Eind dit jaar is dat dus uit de winkels. 

Het verpakkingsbeleid – opgezet in 2018 - is onderdeel van het omvangrijke MVO-programma van PLUS. Het maatschappelijk verantwoord ondernemen rust op vijf pijlers: verantwoorde herkomst van producten, gezondheid en vitaliteit, een beter milieu, lokale betrokkenheid en goed werkgeverschap. Het MVO-beleid wordt ontwikkeld en uitgevoerd door het zogeheten Greenteam, samengesteld uit directieleden en managers uit verschillende disciplines. Uitkomsten daarvan tot nu toe zijn bijvoorbeeld dat alle winkels klimaatneutraal zijn, dat PLUS koploper is van alle supermarkten op het gebied van Fairtrade gecertificeerde producten en dat er steeds meer biologische en streekproducten in de schappen liggen. 

Geen toeval

Dat PLUS voor het vijfde achtereenvolgende jaar tot meest verantwoorde supermarkt werd uitgeroepen… “Nee, dat kan geen toeval zijn”, zegt Elsbeth van Dam met een bescheiden glimlach. “Als je dan ook nog bedenkt dat de eisen en wensen van consumenten steeds hoger liggen, dan heb je echt wel iets om trots op te mogen zijn. Consumenten zijn steeds beter geïnformeerd en willen steeds meer weten over de herkomst en milieu-impact van de producten die ze in onze winkels kopen. Je ziet tegenwoordig ook overal dat ze organisaties aanspreken en ook actievoeren zelfs, zeker als je naar verpakkingen kijkt. Op veel andere gebieden, zoals voedselverspilling of kindermarketing, maar ook dierenwelzijn bijvoorbeeld – wordt van supermarkten steeds vaker verwacht dat zij het juiste aanbod creëren en nadrukkelijk optreden in de communicatie naar consumenten.”

“Er wordt maatschappelijk veel van ons gevraagd en we realiseren ons ook heel goed dat wij als supermarktketen op meerdere manieren impact op het milieu hebben. Van grondstoffen en het logistieke netwerk aan distributiecentra en supermarkten, tot het afval dat we produceren. We streven er naar om de impact van onze bedrijfsvoering op het milieu zoveel mogelijk te beperken. Om vervolgens, als bijna alle huismerkproducten die Fairtrade kunnen ook Fairtrade zijn gemaakt, de volgende stap te zetten: wat kunnen we nog méér doen? En dat is best veel. Op het gebied van duurzaamheid maken we ketens transparant. Daardoor verkopen we nu Blonde d’ Aquitaine rundvlees met het Beter Leven keurmerk 2-sterren van de Dierenbescherming, on the way to planet proof kaas en zuivel en vanaf komend najaar Fairtrade én klimaat-neutrale bananen verkopen uit een transparante en traceerbare keten. PLUS kiest ervoor de keuze al voor de consument te maken. Want (on)bewust kiezen zij in de praktijk nog niet altijd zo verantwoord als zij zeggen en is het veelal de portemonnee die beslist. De learnings nemen we mee naar andere ketens - koffie en thee bijvoorbeeld – en naar andere onderwerpen, zoals transport en verpakkingen.”

Nieuw verpakkingsbeleid

Als bijdrage aan de circulaire economie heeft PLUS zich voorgenomen om de milieu-impact van alle huismerkverpakkingen terug te dringen. In samenwerking met het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken werd vorig jaar een nieuw verpakkingsbeleid opgesteld. In dat kader toetste PLUS de huismerkproducten op de volgende drie uitgangspunten: 1) zo minimaal mogelijk, 2) hernieuwbaar en 3) recyclebaar verpakken. Van Dam: “Aanvankelijk gingen we bijna kopje onder in de complexiteit en omvang. We hebben de items toen klein gemaakt en ook meteen ons statement over zwart plastic gemaakt: ‘Binnen anderhalf jaar verbannen we het uit onze winkels’. Het was makkelijker gezegd dan gedaan, maar we gaan het halen.”

PLUS ging tijdens zogenoemde expertsessies in gesprek met zijn leveranciers van de grote vers-categorieën; AGF, Brood & Gebak, Vlees & Vis zijn de groepen waar veel impact is te behalen. Ook de top 40 van leveranciers werd gevraagd om mee te denken over minder en duurzamer verpakken. De honderd procent recyclebare mono-schalen voor kip, vlees en vis die in de loop van dit jaar zullen worden geïntroduceerd, zijn een concreet resultaat. Bij de al eerder genoemde resultaten kunnen ook nog de biologische fairtrade bananen worden genoemd, die slechts met een banderol zijn omwikkeld. En op de Nederlandse appels en peren zitten biologisch afbreekbare stickers. “Retailers en leveranciers omarmen steeds meer samen het duurzaam verpakken”, concludeert Van Dam.

 Eerlijk gezegd vinden wij dat het verduurzamen van verpakkingen nog te langzaam gaat’

“Maar de uitdaging blijft groot en eerlijk gezegd vinden wij dat de omschakeling naar duurzame verpakkingen nog te langzaam gaat. Het is te stroperig. Wij willen verduurzamen met zo min mogelijk concessies aan zichtbaarheid en houdbaarheid. Dit kunnen we alleen samen met andere partijen in de keten bereiken, inclusief de consument. Dat heeft tijd nodig. Wat niet onbelangrijk is: we hebben vooralsnog te maken met technische beperkingen. Denk aan het ontbreken van alternatieven voor laminaten en de beperkte beschikbaarheid van gerecycled content. Wij denken echter graag in mogelijkheden, dus gaan ervoor.”

Zelfs als je denkt je best te doen, zijn er voor- en tegenstanders. Voor het barbecueseizoen 2019 kocht PLUS afwasbare borden, kommen, bekers en bestek in als vervanging van plastic wegwerpservies, zodat consumenten het servies meerdere malen kunnen gebruiken. Het kwam de supermarktketen op de hoon van de Plastic Soup Foundation te staan, die van mening was dat PLUS sjoemelde met het naderende verbod op het gebruik plastic bestek. “We luisteren goed naar kritiek, maar laten ons er niet door uit het veld slaan. We hebben veel energie in deze ontwikkeling gestoken”, vertelt Van Dam. Zij licht toe: “Er is veel deskundigheid bij betrokken geweest en alle alternatieven zijn gewogen. Met het opnemen van afwasbaar serviesgoed in ons assortiment lopen we vooruit op het Europese beleid dat plastics voor eenmalig gebruik straks verbiedt.”

 We blijven met leveranciers in gesprek over alternatieven die nog duurzamer zijn’