Eindige (fossiele) grondstoffen
- De bekendste voorbeelden van kunststoffen voor verpakkingen zijn polyetheen (LDPE en HDPE), polypropyleen (PP), polyethyleentereftalaat (PET), polystyreen (PS), polyvinylchloride (PVC) en polycarbonaat (PC).
- Al deze kunststoffen werden van oorsprong van fossiele grondstoffen gemaakt. Op dit moment kunnen al deze kunststoffen worden gerecycled en sommige van deze kunststoffen kunnen van hernieuwbare grondstoffen worden gemaakt.
Hernieuwbare grondstoffen
- Er is een aantal kunststoffen dat van hernieuwbare grondstoffen is gemaakt en waarvan de molecuulstructuur identiek is aan de fossiele kunststoffen. Dit zijn de zogenoemde ‘drop-ins’. Deze kunnen worden gemengd met fossiele kunststoffen en hebben dezelfde eigenschappen, zoals smelttemperatuur of luchtdoorlaatbaarheid. Een voorbeeld hiervan is bio-PE, dat wordt gemaakt van suikerriet en onder andere wordt toegepast in HDPE flessen.
- Er worden ook kunststoffen gemaakt van hernieuwbare grondstoffen die een andere molecuulstructuur hebben dan de conventionele, fossiele kunststoffen. Zij hebben daardoor ook andere eigenschappen, sommige varianten zijn bijvoorbeeld composteerbaar. Voorbeelden hiervan zijn PLA en zetmeel. PLA wordt onder andere toegepast in trays en folies en zetmeel bijvoorbeeld in kunststof zakjes. Er zijn ook een nieuwe materialen zoals PEF, die niet composteerbaar zijn. PEF heeft vergelijkbare eigenschappen met PET, maar is zeker niet identiek, en kan daardoor niet zomaar worden vermengd met PET. PEF is nog in ontwikkeling, maar zou geschikt kunnen zijn voor flessen.
Gerecyclede kunststoffen
Gerecycled kunststoffen kunnen weer worden ingezet voor de productie van nieuwe verpakkingen. In verband met voedselveiligheid zijn er wel beperkingen voor verpakkingen van voedsel. Als het recyclaat voor meer dan 95% uit voedsel verpakkingen bestaat en het met een procedé wordt behandeld wordt dat alle verontreinigingen eruit haalt, mag het weer worden toegepast in voedselverpakkingen. Meer informatie vind je hier.
GEWICHT
Het relatief lage gewicht van kunststof verpakkingen heeft een positief effect op de milieudruk.
- Weinig materiaalgebruik
- Laag energiegebruik transport
TYPE VERPAKKINGEN
Vanwege de vele materiaalvarianten zijn kunststoffen zeer breed inzetbaar, voor zowel flexibele als rigide verpakkingen.
PROCES EFFICIËNTIE
Kunststof verpakkingsmaterialen kunnen veelal als granulaat of op rol worden aangeleverd en krijgen vaak tijdens het verpakkingsproces hun 3D-vorm. Hierdoor is de aanvoer en opslag van materialen vaak erg efficiënt.
BESCHERMING
- De barrière-eigenschappen en de chemische bestendigheid van kunststoffen zijn beperkt en dit is voor veel producten voldoende. Er worden steeds meer varianten ontwikkeld met specifieke eigenschappen, zowel meerlaagse, als mono-materialen.
- De mechanische bescherming is vaak goed te ontwerpen in de verpakkingsstructuur.
- De meeste kunststoffen zijn niet of nauwelijks breekbaar.
HERGEBRUIK
De mogelijkheid voor hergebruik van kunststoffen is zeer afhankelijk van het type verpakking en het soort grondstof. Er zijn al veel voorbeelden van herbruikbare verpakkingen, zoals flessen, kratten, inkt cartridges en pallets.
INZAMELING
Huishoudens
In het grootste deel van Europa worden rigide verpakkingen van PET, PE en PP ingezameld en gerecycled. Dit zijn voornamelijk flessen en flacons. Na inzameling en sortering kan hiervan weer nieuw granulaat worden gemaakt. In Nederland wordt er meer ingezameld dan alleen flessen en flacons; bijna alle kunststof verpakkingen, zowel rigide als flexibel, mogen in de plastic bak of zak.
Sinds 2008 wordt in Nederland het kunststof verpakkingsafval uit huishoudens apart ingezameld. De gemeentes bepalen zelf welk systeem ze hiervoor inzetten. Dit wordt voor een deel bepaald door de lokale situatie. Zo wordt in gemeenten met veel hoogbouw, waar huishoudens beperkte ruimte hebben voor afvalscheiding (ook) aan nascheiding gedaan. Er zijn globaal drie verschillende manieren van inzamelen van huishoudelijk kunststof verpakkingsafval operationeel.
- In de meeste gemeenten wordt kunststof verpakkingsafval via bronscheiding ingezameld. In 60% van de gemeenten wordt het aan huis opgehaald, samen met metalen verpakkingen en drankenkartons. De naam varieert, maar meestal wordt deze manier van scheiden PMD genoemd (afkorting voor papier, metaal en drankenkartons). In 30% van de gemeenten komen varianten voor waar plastic en drankenkartons, of alleen drankenkartons apart gescheiden worden ingezameld. Dit gebeurt zowel aan huis, als met inleverpunten, zoals ondergrondse containers, waar bewoners hun gescheiden afval heenbrengen.
- In 10% van de gemeenten wordt afval via nascheiding ingezameld. Dit betekent dat het in een sorteerinstallatie uit het restafval wordt gehaald.
Bedrijven
- Op de locatie waar verpakkingen worden geproduceerd kan het afval, zoals snijafval dat ontstaat tijdens het productie van bijvoorbeeld flessen en trays, opnieuw worden gebruikt. Dit kan alleen als het gaat om mono-materialen. Het materiaal kan worden vermengd met virgin materiaal en als grondstof dienen voor nieuwe verpakkingen. Dit kan doordat op de productielocatie zelf een apparaat staat dat het afval smelt en tot granulaat vormt, of bij een daarin gespecialiseerd bedrijf.
- Bedrijven hebben ook kunststof verpakkingsafval van inkomende goederen die bij een bedrijf worden aangeleverd of dat bij interne processen bij bedrijven vrijkomt. Een voorbeeld hiervan is rekwikkelfolie dat van inkomende goederen wordt afgehaald. Afhankelijk van de afspraken tussen bedrijven en hun afvalinzamelaars wordt het afval al bij het bedrijf gesorteerd of wordt dit bij een sorteerder van bedrijfsafval gedaan. Vervolgens gaat het naar een recycler.
SORTERING EN RECYCLING
Ingezamelde kunststoffen verder worden gesorteerd op type materiaal. Indien nodig wordt eerst het metaal en de drankenkartons uit de ingezamelde stroom gehaald. Door de grote hoeveelheid varianten zijn kunststoffen moeilijker te scheiden en te recyclen dan bijvoorbeeld glas, papier en metaal. In de sortering worden de hele kleine onderdelen eerst uitgesorteerd. Vervolgens worden de rigide materialen van de grote folies gescheiden.
Rigide verpakkingen
- De rigide verpakkingen worden per type kunststof gesorteerd: PP (bakjes en potjes), HDPE (flessen en flacons) en PET (voornamelijk flessen, maar ook trays). Deze gesorteerde verpakkingen worden in grote balen samengeperst en naar een recycler gebracht.
- De uitgesorteerde balen worden vervolgens door een recycler verder verwerkt. De recycler verwerkt de hoofdcomponent, bijvoorbeeld PET, en scheidt alle andere materialen die onderdeel zijn van de verpakking, zoals bijvoorbeeld het PP van dopjes en ook etiketten.
- Van het PET, PE of PP worden kleine snippers gemaakt die vervolgens worden gewassen en gedroogd. Het gewassen materiaal wordt omgesmolten tot granulaat. Dit granulaat kan worden gebruikt voor nieuwe verpakkingen.
- Verwijderde materialen, zoals bijvoorbeeld etiketten en productresten, worden afgevoerd als restafval.
Flexibele verpakkingen
- De grote flexibele verpakkingen komen bij de folies. Dit bestaat voornamelijk uit PE en PP.
Mix stroom van rigide en flexibele verpakkingen.
- Alle andere rigide en flexible kunststoffen, die dus wel als kunststof worden herkend, maar geen PE, PP of PE of grote folie zijn, worden gesorteerd in wat de 'mix-stroom' wordt genoemd.
- De mix-stroom van rigide verpakkingen en van flexibele verpakkingen worden apart verzameld. Deze mix kan ook worden verwerkt als grondstof voor nieuwe producten. Vanwege de inhomogene samenstelling lukt dit echter alleen voor dikwandige producten met minder kritische materiaaleigenschappen.
- Hoe meer mono-materialen er in de mix zitten, hoe meer het loont om deze materialen uit te sorteren. Als er meer kleine flexibele verpakkingen (kleiner dan A4) in de mix zitten die gemaakt zijn van mono-materialen, kan het voor een recycler lonen om eerst te sorteren. Deze verpakkingen kunnen dan een andere bestemming krijgen, zoals toepassingen voor dunwandige toepassingen.
GEBRUIK GERECYCLED MATERIAAL
De gescheiden en gerecyclede materialen kunnen vervolgens worden verwerkt tot nieuwe producten en of verpakkingen.
- van mono PP of PE folie kan weer nieuw folie worden gemaakt, bijvoorbeeld voor tasjes;
- van HDPE flacons kunnen weer non-food verpakkingen en producten worden gemaakt, bijvoorbeeld flessen voor wasmiddelen;
- van PP verpakkingen kunnen weer non-food verpakkingen en producten worden gemaakt worden, bijvoorbeeld kinderwagens;
- van PET verpakkingen kunnen weer nieuwe PET verpakkingen worden gemaakt, zoals flessen, trays, maar ook strapping (en zoals beschreven kunnen deze verpakkingen ook geschikt zijn voor voedsel, kijk hier voor meer informatie);
- van mix kunststoffen is het lastiger om verpakkingen te maken, wel kunnen er dikwandige producten van worden gemaakt, zoals bijvoorbeeld 100% gerecycled buitenmeubilair van 'Eco-oh!'.
Omdat post-consumer gerecycled kunststof in sommige sectoren nog niet lang wordt toegepast vraagt het soms nog ontwikkeling om deze materialen zonder problemen en kwalitatief goed toe te passen. Bij deze ontwikkeling is de afstemming tussen de leverancier, de verpakkingsproducent en de verwerker van de verpakking (verpakker of brandowner) belangrijk. Er zijn veel succesvolle voorbeelden waarbij gerecycled kunststof wordt toegepast voor nieuwe producten en verpakkingen. De eigenschappen zijn meestal vergelijkbaar met de eigenschappen van het virgin material. In sommige gevallen is de kleur anders en kan er soms wat geur aan het materiaal zitten.
UITDAGINGEN IN DE KETEN
- Door de veelheid aan verpakkingstypen en verschillende soorten kunststoffen is de inzameling en recycling van kunststoffen complex.
- In 2016 is 51% van het kunststof verpakkingsmateriaal aangeboden ter recycling. De doelstellingen van de Europese Commissie liggen iets hoger, namelijk op 55% kunststof recycling in 2025.
- Daarnaast heeft de Nederlandse regering de ambitie dat Nederland in 2050 circulair is. Dit wil zeggen dat dan nagenoeg alle kunststoffen worden hergebruikt of gerecycled.
Biobased kunststoffen
Op deze plaats wordt op een later moment algemene informatie toegevoegd over biobased kunststof, met betrekking tot o.m. grondstof, de afvalfase, industrieel composteren, duurzaamheid, normen en certificering, en issues. Ook wordt er dan informatie toegevoegd over de verschillende soorten biobased kunsstoffen.