NTCP: Er liggen zóveel kansen

Nee, het ging echt niet allemaal in één keer goed. Er waren ook wel eens momenten dat mensen de vraag stelden: ‘Moeten we er niet mee stoppen?’ Maar nu - twee jaar nadat het plan serieus op tafel kwam - staat aan de rand van Heerenveen toch het splinternieuwe  Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics (NTCP) om te onderzoeken hoe van oude plastic verpakkingen weer nieuwe plastic verpakkingen kunnen worden gemaakt. Het enige dat niet is gelukt, is de officiële opening van het testcentrum. “Jammer, maar niet getreurd”, zegt directeur Martine Brandsma. “Dat halen we na corona wel in.”

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat zou op 25 mei jl. het NTCP officieel in werking stellen, maar vanwege het coronavirus ging door die samenkomst een streep. Verder ondervond de opstart van het testcentrum geen grote hinder. Afgelopen maanden werden één voor één de installaties voor de sorteerlijn naar binnen gereden, in elkaar gezet en aan elkaar gekoppeld tot een sorteerlijn, zoals die bij alle afvalverwerkers draait. Maar dan op kleine schaal en met als groot verschil dat elke stap en elke beweging nauwkeurig kan worden gemonitord en geanalyseerd. “Het systeem is volledig modulair. We kunnen ook stappen overslaan of een aantal keer herhalen. Elke machine kunnen we precies zo instellen om het onderzoek uit te voeren dat de opdrachtgever wenst”, vertelt Brandsma, die vanaf haar laptop op elk onderdeel van de lijn kan inzoomen. Dankzij de camera’s in de fabriekshal is het hele proces ook op de beeldschermen in het bezoekerslokaal nauwkeurig te volgen.

Dat lokaal heeft uitzicht over diezelfde hal. Vooraan staat de sorteerlijn, die representatief is voor de industrie, om te testen, experimenteren en onderzoeken hoe het sorteerproces van plastics beter kan. “Met de uitkomsten geven we op pragmatische en data-gedreven wijze antwoord op recyclevraagstukken van opdrachtgevers en stakeholders uit de hele keten: verpakkingsproducenten, merkeigenaren, retailers, afvalinzamelaars, sorteerders en recyclers”, geeft Brandsma aan. Achter de sorteerlijn is op dit moment nog een halve hal leeg. Daar komt later dit jaar de wasinstallatie. Bijna dagelijks ontvangt en leidt de directeur bezoekers rond (“Gelukkig hebben we overal genoeg ruimte om de vereiste afstand tot elkaar te bewaren”), want het NTCP trekt veel belangstelling. Het centrum is uniek in Nederland en Europa, omdat het puur voor testen en onderzoek is ingericht.

We zijn in Heerenveen op het industrieterrein Oudehaske, waar onder andere ook afvalverwerker Omrin en kunststofrecycler Morssinkhof bedrijven hebben staan. Een paar jaar geleden werkten zij met Philips en NHL/Stenden Hogeschool samen in het onderzoeksproject Closing the Loops, om uit nagescheiden kunststof afval een zo hoog mogelijke kwaliteit polypropyleen (PP) te krijgen. Met als één van de uitkomsten de bouw van de fabriek van Morssinkhof op Oudehaske voor de verwerking van PP post-consumer verpakkingen voor toepassing in nieuwe consumentenproducten, zoals stofzuigers van Philips. “Het onderzoeksprogramma duurde vier jaar, maar als ze toen goede onderzoeksfaciliteiten hadden gehad om het sorteer- en wasproces regelmatig te testen, had het misschien ook in twee jaar gekund”, vertelt Brandsma.

We dachten niet in problemen, maar in kansen"

Er werden wel testen gehouden bij een van de technologieleveranciers, hoorde ze van Omrin-directeur John Vernooij toen ze hem destijds eens sprak. “Maar die zijn niet ingesteld op het uitvoeren van specifiek onderzoek en werken voornamelijk alleen met machines van eigen makelij. Een van de uitkomsten uit Closing the Loops was een idee voor een testcentrum en John vroeg mij of ik de haalbaarheid daarvan wilde onderzoeken. Ik werkte bij Ekwadraat, een adviesbureau op het gebied van duurzaamheid. Samen met mijn collega Frank van Bergen zijn we in augustus 2018 begonnen en nu staat dit gebouw er. Ja, om trots op te zijn, maar dat vergeet ik soms omdat het allemaal zó snel is gegaan. Dat het NTCP binnen twee jaar kon worden gerealiseerd, heeft te maken met de urgentie op het onderwerp en de enorme drive van een aantal mensen. We dachten niet in problemen, maar in kansen. Als plan A niet lukte, schakelden we over op plan B of C. En wij durfden ondanks bepaalde onzekerheden tóch beslissingen te nemen. Anders gebeurt er niks en was het niet gelukt.”

Een aantal bedrijven, de provincie Friesland, het Afvalfonds Verpakkingen en Stichting Afvalfonds hadden wel oren naar het businessmodel dat Brandsma en Van Bergen voor het nationaal testcentrum opstelden. Met elkaar konden zij de benodigde investering (drie miljoen euro) echter niet opbrengen. “ Toen we hoorden dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat mogelijk bereid was om ook mee te investeren, was het wel mogelijk om de businesscase rond te krijgen. We hebben dat met alle partijen onder stoom en kokend water voor elkaar gekregen”, aldus Brandsma. Het ministerie trok 1 miljoen euro uit, de rest van het geld kwam van de provincie, Stichting Afvalfonds en het Afvalfonds Verpakkingen. Met de verwachte omzet vanuit onderzoeksprojecten en de markt kon de begroting sluitend worden gemaakt. En Brandsma kreeg van het inmiddels gevormde bestuur de welhaast onvermijdelijke vraag om het centrum te realiseren. “Ze zeiden: mooi dat jullie de businesscase rond hebben gekregen, ga het nu ook maar doen.”

Een nieuw leven voor plastic afval, dat is de kerngedachte achter de realisatie van het NTCP en waarvoor alle partijen uit de kunststofketen inmiddels zijn warmgelopen. Brandsma: “In Nederland en Europa is een transitie in afvalmanagement aan de gang. In de achterliggende decennia hebben we een systeem van inzamelen en sorteren en verwerken gebouwd om – plat gezegd – zo netjes mogelijk van ons afval af te komen. Tegenwoordig zijn we voor heel veel afvalstromen op zoek naar hoe we die als potentiële grondstof kunnen gebruiken. Dat lukt niet zo maar. De transitie heeft tijd nodig; er zijn veel actoren en invloeden. Inmiddels zien we dat grote partijen dit ook een belangrijk onderwerp vinden en zich aan allerlei afspraken committeren, om mee te doen en mee te helpen om grondstoffen in de keten te houden. Hieruit ontstaat behoefte aan twee dingen: méér recyclaat én een hogere kwaliteit van de stromen die uiteindelijk weer aan de markt terug worden aangeboden.”

“Als mensen het over kwaliteit hebben, denken ze altijd meteen aan de beste kwaliteit. Maar als we ons uitsluitend op de hoogste kwaliteit blijven focussen, dan halen we onze recyclingdoelstellingen never nooit”, stelt Brandsma. Zij voorziet een behoefte aan, dan wel vraag naar, verschillende gradaties in kwaliteit. “Stel je een PP-stroom van vast materiaal voor – een mix van rigide shampooflessen en voedselverpakkingen bijvoorbeeld - waarvan de kwaliteit binnen een bepaalde bandbreedte valt, zoals gesteld binnen de zogenaamde DKR-norm. De topkwaliteit kunnen we hoogwaardig hergebruiken, bijvoorbeeld voor nieuwe shampooflessen, maar er zijn ook stromen van B- of C-kwaliteit waarvan prima emmers of bepaalde folies kunnen worden gemaakt. Daarmee ben je misschien nog niet meteen volledig circulair, maar kun je wel stappen maken om het aandeel gerecyclede plastics - in verpakkingen of andere producten – fors te vergroten.”

“Onze ambitie is honderd procent hergebruik van plastic uit huishoudelijk afval. Dat is de bulk waar we ons nu op richten. Zodra het kan, moet daar ook de KWD-stroom bijkomen”, aldus Brandsma. KWD-afval is het afval uit de kantoren-, winkel- en dienstensector, wat sterk lijkt op huishoudelijk afval. De recycling ervan begint met het proces van sorteren en wassen. Er bestaan verschillende sorteertechnieken en bewerkingsroutes, maar om de kunststof kringloop voor verpakkingen volledig te sluiten zijn verbeteringen en innovaties nodig. Bestaande systemen aanpassen en de ontwikkeling van volledig nieuwe technieken lukt echter niet zonder deze te testen. Dit kan bij het NTCP, zonder dat bijvoorbeeld sorteer- en recyclingbedrijven of machinebouwers hun eigen lijnen stil hoeven te zetten. Martine Brandsma: “De testen leveren direct kennis op voor concrete toepassingen. Leveranciers kunnen daarover meedenken en hun wensen terug vertalen naar de eisen voor sortering of naar ontwerpeisen. We werken toe naar een model dat we in het Engels application driven sorting noemen. Dat is sorteren en wassen op basis van de eisen voor de recycleroute en de uiteindelijke toepassing van het recyclaat.”

Het centrum staat open voor alle partners in de kunststofketen. Brandsma: “Een van onze belangrijkste assets is onze onafhankelijkheid. Wij vertegenwoordigen niet één specifieke stakeholdergroep en hebben daarmee geen belang bij welke recycler, sorteerder, merkeigenaar, machinebouwer of wie dan ook."